Tıp Hukukunda Hasta Hakları ve Tıbbi Hata Davalarında Emsal Kararlar

Tıp hukuku, sağlık hizmetlerinin sunumu sırasında oluşabilecek hukuki sorunları düzenleyen ve hasta ile sağlık çalışanları arasındaki ilişkiyi hukuki çerçevede değerlendiren bir alandır. Bu alan, hem hastaların haklarını güvence altına almakta hem de sağlık çalışanlarının mesleki sorumluluklarını belirlemektedir. Özellikle son yıllarda hasta şikayetlerinin artması, tıbbi hata iddialarının yargıya taşınması ve yüksek tazminat talepleri, tıp hukukuna olan ilgiyi daha da artırmıştır. Bu yazımızda, Türkiye’de hasta hakları, tıbbi hata tanımı, dava süreci ve Yargıtay kararları ışığında emsal davalara yer verilecektir.

1. Hasta Hakları Nedir?

1.1 Yasal Dayanaklar

Türkiye’de hasta hakları, temel olarak 1998 yılında yayımlanan “Hasta Hakları Yönetmeliği” ile düzenlenmiştir. Bu yönetmelik, hastaların sağlık hizmetlerinden yararlanırken sahip oldukları hakları ayrıntılı biçimde sıralar. Ayrıca Anayasa’nın 17. maddesi ile “yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı” da hasta haklarının anayasal temelini oluşturur. Türk Ceza Kanunu, Türk Borçlar Kanunu ve Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu da hasta haklarına ilişkin hükümler içermektedir.

1.2 Temel Hasta Hakları

• Sağlık hizmetine ulaşma hakkı
• Bilgilendirilme ve rıza hakkı (aydınlatılmış onam)
• Mahremiyet hakkı
• Tedaviyi reddetme ve durdurma hakkı
• Güvenli ortamda tedavi görme hakkı
• Şikayet ve dava hakkı

2. Tıbbi Hata (Malpraktis) Nedir?

2.1 Tanım

Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre malpraktis, “bir sağlık profesyonelinin ihmali veya yeterli bilgiye, beceriye sahip olmaması nedeniyle hastaya zarar vermesi” olarak tanımlanır. Türk hukuk sisteminde de malpraktis, hem cezai hem hukuki sorumluluğa konu olabilmektedir.

2.2 Malpraktis Türleri

• Tanı hataları
• Tedavi hataları
• Cerrahi müdahale hataları
• İlaç uygulama hataları
• Aydınlatılmış onamın alınmaması

3. Tıbbi Hatalarda Hukuki Sorumluluk

3.1 Hukuki Sorumluluk Türleri

• Ceza Sorumluluğu: Türk Ceza Kanunu kapsamında “taksirle adam öldürme” veya “yaralama” suçları gündeme gelir.
• Hukuki Sorumluluk: Türk Borçlar Kanunu’na göre hekim ve hastane aleyhine tazminat davası açılabilir.
• Disiplin Sorumluluğu: Sağlık Bakanlığı ve tabip odaları tarafından yürütülen soruşturmalardır.

3.2 İspat Yükümlülüğü

Hasta lehine ispat yükü hafifletilmiş olup genellikle “zararın meydana geldiği, sağlık hizmeti sırasında olduğu ve hekimin kusurlu davranışı” ispatlanmalıdır. Bilirkişi raporları bu aşamada kritik rol oynar.

4. Emsal Yargıtay Kararları

4.1 Aydınlatılmış Onam Eksikliği (Yargıtay 13. HD, 2020/2536 E., 2020/3798 K.)

Kararda, hastaya cerrahi müdahale öncesinde yeterli bilgilendirme yapılmadığı ve yazılı onam alınmadığı gerekçesiyle hekimin kusurlu olduğu belirtilmiş, hastaya 50.000 TL manevi tazminat ödenmesine karar verilmiştir. Yargıtay, “aydınlatılmış onam” yükümlülüğünün sadece prosedür değil, aynı zamanda hastanın iradesinin korunması açısından anayasal bir hak olduğuna dikkat çekmiştir.

4.2 Sezaryen Doğumda Geç Müdahale (Yargıtay 4. HD, 2019/4786 E., 2020/2160 K.)

Davada, normal doğum sırasında riskli durumlar oluşmasına rağmen sezaryene geç karar verilmesi sonucu bebekte kalıcı beyin hasarı oluşmuş, hastane ve hekim hakkında hem ceza hem tazminat davası açılmıştır. Yargıtay, “müdahale zamanında yapılmış olsaydı zarar önlenebilirdi” görüşüyle tıbbi hata olduğunu onaylamıştır.

4.3 Ameliyat Sonrası Yabancı Cisim Unutulması (Yargıtay 15. HD, 2021/1152 E., 2021/4256 K.)

Bir hasta, karın bölgesinde ameliyat sonrası yabancı cisim (gaz bezi) unutulması nedeniyle hastaneye dava açmıştır. Yargıtay, bu tür açık ve belirgin ihmallerde “kusur ispatı gerekmez” diyerek hekimin açık hatasını vurgulamıştır. Bu karar, malpraktis davalarında “kanıt yükünü hafifleten” önemli emsal kararlardan biridir.

5. Malpraktis Davalarının Süreci

5.1 Başvuru ve Dava Aşamaları

1. Sağlık Kurumuna Şikayet: İlk başvuru genellikle hasta hakem heyetlerine veya hastane yönetimine yapılır.
2. İdari Soruşturma: Sağlık Bakanlığı soruşturma başlatabilir.
3. Adli Süreç: Tazminat davası (Asliye Hukuk Mahkemesi) veya ceza davası (Asliye Ceza Mahkemesi) açılabilir.
4. Bilirkişi Raporu: Dosya bilirkişiye gönderilir, genellikle adli tıp uzmanlarından oluşur.
5. Karar ve Temyiz: Yerel mahkeme kararı Yargıtay’a taşınabilir.

5.2 Zaman Aşımı Süreleri

• Hukuki sorumluluk: 5 veya 10 yıl
• Ceza sorumluluğu: Suç türüne göre 8 ile 15 yıl arası değişebilir
• İdari dava: 60 gün (idari işlem tebliğinden itibaren)

6. Türkiye’de Malpraktis Sigortası ve Koruyucu Önlemler

6.1 Zorunlu Malpraktis Sigortası

2009 yılında yürürlüğe giren “Tam Gün Yasası” ile birlikte kamu ve özel sağlık çalışanlarına zorunlu malpraktis sigortası getirilmiştir. Bu sigorta, hekimin mesleki faaliyeti sırasında yaptığı hata nedeniyle ödenen tazminatı, poliçe limitleri dahilinde karşılamaktadır.

6.2 Risk Yönetimi ve Eğitim

• Sürekli mesleki eğitimler
• Klinik kalite kontrol sistemleri
• Hasta güvenliği komiteleri
• Elektronik hasta kayıt sistemlerinin yaygınlaştırılması

7. Hasta Haklarının Korunmasında Yeni Gelişmeler

7.1 Dijital Sağlık ve Veri Güvenliği

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) kapsamında, hasta bilgileri özel nitelikli kişisel veri sayılmakta ve özel koruma altındadır. Sağlık uygulamalarında dijitalleşmenin artmasıyla birlikte bu alandaki hukuki riskler de artmaktadır.

7.2 Sağlıkta Arabuluculuk

2013 yılında yürürlüğe giren Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu kapsamında, tıbbi uygulama hatalarına ilişkin bazı davalarda arabuluculuk şartı aranabilmektedir. Bu sayede dava sayısı azaltılmakta ve taraflar uzlaşmaya teşvik edilmektedir.

8. Sonuç

Tıp hukuku, hem hasta haklarının korunmasını hem de sağlık profesyonellerinin sorumluluklarının sınırlarını çizmeyi amaçlar. Türkiye’de hasta haklarının yasal dayanaklarla korunuyor olması, sağlık hizmetlerinin şeffaf ve güvenli sunulmasını teşvik ederken, tıbbi hata davaları da bu sistemin denetim mekanizmasını oluşturmaktadır. Hekimlerin koruyucu önlemleri alması ve hastaların bilinçli olması, dava süreçlerinin azalmasına yardımcı olacaktır.

Kaynakça (Güncelleme Tarihi: Nisan 2025)

1. T.C. Sağlık Bakanlığı, Hasta Hakları Yönetmeliği, Resmî Gazete, 01.08.1998, Son Erişim: 28.04.2025
2. Türk Ceza Kanunu, Kanun No: 5237, Güncel Mevzuat: mevlut.gov.tr
3. Türk Borçlar Kanunu, Kanun No: 6098, Güncel Mevzuat: 28.04.2025
4. Yargıtay Kararları Dergisi, 2020–2024 yılları arası
5. Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanlığı, Arabuluculuk Uygulamaları 2023 Raporu, erişim: adb.adalet.gov.tr
6. KVKK, Kişisel Verileri Koruma Kurumu, Sağlık Verilerinin Korunması Rehberi, 2023, www.kvkk.gov.tr
7. WHO Malpractice Reports, www.who.int, Erişim: 27.04.2025